۰ تا ۱۰۰ واکسیناسیون سگ های خانگی + انواع واکسن سگ

عملکرد واکسن در بدن سگ

واکسیناسیون فرایندی ایمن ساز است که سیستم ایمنی بدن سگ را به صورت هدفمند و کنترل شده با عامل بیماری زا آشنا می سازد، بدون آن که حیوان به بیماری واقعی مبتلا شود. واکسن ها حاوی آنتی ژن هایی هستند که از عوامل بیماری زا مشتق شده اند و معمولاً به یکی از سه صورت زیر تهیه می شوند:

• ویروس یا باکتری زنده ی ضعیف شده (Live attenuated)
• ویروس یا باکتری غیرفعال شده (Inactivated/Killed)
• زیرواحدهای اختصاصی مانند پروتئین های سطحی (Subunit or Recombinant vaccines)

پس از تزریق، این آنتی ژن ها به عنوان بیگانه توسط سیستم ایمنی شناسایی می شوند و پاسخ ایمنی اولیه را فعال می کنند. این پاسخ شامل تولید پادتن (آنتی بادی) و فعال سازی سلول های ایمنی اختصاصی است که حافظه ای ایمنی نسبت به عامل بیماری زا ایجاد می کنند.

در صورت مواجهه بعدی با عامل بیماری زای واقعی، بدن سگ از طریق همین حافظه ایمنی قادر خواهد بود به سرعت واکنش نشان داده و بیماری را پیش از بروز یا در مراحل اولیه مهار کند. بسته به نوع واکسن و بیماری هدف، میزان ایمنی حاصل شده می تواند موقت (چند ماهه تا یک سال) یا طولانی مدت و حتی مادام العمر باشد.

این فرایند از بروز بیماری در حیوان جلوگیری می کند و در مواردی مانند هاری به دلیل قابلیت انتقال به انسان، نقش حیاتی در حفظ سلامت عمومی نیز دارد.

واکسن های ضروری و غیراجباری برای سگ ها

واکسیناسیون سگ ها به دو دسته کلی تقسیم می شود: واکسن های ضروری (Core Vaccines) و واکسن های غیراجباری یا انتخابی (Non-Core Vaccines). دسته بندی این واکسن ها بر اساس خطر ابتلا، شدت بیماری، قابلیت انتقال به سایر حیوانات یا انسان و شرایط اپیدمیولوژیک منطقه انجام می شود. طبق دستورالعمل انجمن جهانی دامپزشکی حیوانات کوچک (WSAVA) و انجمن دامپزشکی آمریکا (AVMA)، تزریق واکسن های ضروری برای تمامی سگ ها، صرف نظر از نژاد، سن، سبک زندگی یا موقعیت جغرافیایی توصیه می شود.

واکسیناسیون برای جلوگیری از بیماری های تنفسی سگ، مانند پاراآنفلوآنزا (Canine Parainfluenza Virus – CPIV)، بسیار مهم است. این بیماری یکی از عوامل بیماری کنل کاف است که موجب التهاب راه های تنفسی فوقانی می شود و در شرایط ازدحام سگ ها (پانسیون، مراکز نگهداری و…) اهمیت ویژه ای دارد.

اگر به اطلاعات بیشتری در مورد انواع بیماری سگ نیاز دارید، می توانید به مقالات تخصصی و منابع داخلی مراجعه کنید تا با جزئیات بیشتری در مورد هر یک از بیماری ها و واکسن های مربوطه آشنا شوید.

واکسن های ضروری (Core Vaccines)

• پارووویروس سگ (Canine Parvovirus – CPV-2): ویروسی بسیار مقاوم و واگیردار که منجر به گاستروآنتریت شدید، استفراغ، اسهال خونی، کم آبی و در مواردی مرگ حیوان می شود. شیوع بالا به ویژه در توله ها دارد.
• دیستمپر سگ (Canine Distemper – CDV): بیماری ویروسی حاد که سیستم تنفسی، گوارشی و عصبی را درگیر می کند. میزان مرگ و میر در صورت عدم واکسیناسیون بالاست.
• هپاتیت عفونی سگ ها (Canine Adenovirus Type 1 – CAV-1): عامل التهاب شدید کبد، عفونت چشمی، آسیب به کلیه و در مواردی مرگ ناگهانی است. واکسن ها معمولاً حاوی CAV-2 هستند که ایمنی متقاطع ایجاد می کنند.
• هاری (Rabies): ویروسی کشنده با قابلیت انتقال به انسان (زئونوز). طبق قوانین بسیاری از کشورها، تزریق واکسن هاری اجباری است. ایمنی حاصل از واکسن بسیار مؤثر و طولانی مدت است.
• پاراآنفلوآنزا (Canine Parainfluenza Virus – CPIV): یکی از عوامل بیماری کنل کاف است که موجب التهاب راه های تنفسی فوقانی می شود و در شرایط ازدحام سگ ها (پانسیون، مراکز نگهداری و… ) اهمیت ویژه ای دارد.

واکسن های غیراجباری (Non-Core Vaccines)

این واکسن ها بسته به شرایط زندگی سگ، منطقه جغرافیایی، سبک مراقبت، سابقه سفر و تماس با سایر حیوانات توصیه می شوند. دامپزشک با ارزیابی فردی تصمیم به تزریق آن ها می گیرد.

• لپتوسپیروز (Leptospirosis): بیماری باکتریایی با قابلیت انتقال به انسان که از طریق آب آلوده، خاک یا ادرار حیوانات ناقل منتقل می شود. می تواند کلیه و کبد را به شدت درگیر کند.
• بیماری لایم (Lyme Disease – Borrelia burgdorferi): توسط کنه منتقل می شود و منجر به تب، بی حالی، تورم مفاصل و در مواردی نارسایی کلیه می گردد. در مناطق مستعد حضور کنه ها تجویز می شود.
• کنل کاف (Kennel Cough – Bordetella bronchiseptica): نوعی تراکئوبرونشیت مسری است که علائم آن شامل سرفه خشک، بی حالی و عطسه است. به ویژه در سگ هایی که در مراکز تجمعی نگهداری می شوند اهمیت دارد.
• کروناویروس سگ ها (Canine Coronavirus – CCV): عامل ایجاد عفونت های خفیف گوارشی است و در اغلب موارد خود محدود شونده است اما در برخی شرایط خاص، همراه با سایر ویروس ها شدت می یابد. اهمیت این واکسن در سال های اخیر کمتر شده است.

نوع واکسن	بیماری هدف	سن شروع	یادآور (Booster)	توضیحات تکمیلی
پارووویروس (CPV-2)	گاستروآنتریت ویروسی شدید	6–8 هفتگی	هر 3–4 هفته تا 16 هفتگی، سپس سالانه یا هر 3 سال	یکی از مهم ترین واکسن های توله سگ؛ مرگ ومیر بالا در سن پایین دارد.
دیستمپر (CDV)	بیماری ویروسی تنفسی-عصبی	6–8 هفتگی	مانند پاروو؛ سپس هر 1 تا 3 سال بسته به واکسن	واکسنی کلیدی در برنامه ایمن سازی؛ در ترکیب های چندگانه هم تجویز می شود.
آدنوویروس نوع ۲ (CAV-2)	هپاتیت ویروسی سگ / بیماری تنفسی	6–8 هفتگی	هر 3–4 هفته تا 16 هفتگی، سپس یادآور	محافظت متقاطع در برابر CAV-1 و پیشگیری از مشکلات چشمی و کلیوی.
هاری (Rabies)	بیماری کشنده با قابلیت انتقال به انسان	معمولاً 12–16 هفتگی	یک سال پس از اولین تزریق، سپس هر 1 تا 3 سال	در بسیاری از کشورها قانونی و الزامی است؛ تنها راه ایمن سازی در برابر هاری.
پاراآنفلوآنزا (CPIV)	بیماری تنفسی ویروسی	از 6 هفتگی	در صورت نیاز سالانه	اغلب به صورت ترکیبی با واکسن های دیگر تزریق می شود.
لپتوسپیروز (Lepto)	بیماری باکتریایی قابل انتقال به انسان	از 8–9 هفتگی	2 دوز به فاصله 2–4 هفته، سپس سالانه	در مناطق با آب و هوای مرطوب یا سگ های بیرون زی کاربرد دارد.
لایم (Lyme)	بیماری کنه زا با علائم مفصلی و کلیوی	بعد از 9 هفتگی	2 دوز به فاصله 3–4 هفته، سپس سالانه	مخصوص مناطق پرخطر با شیوع کنه.
بوردتلا (Kennel Cough)	سرفه ی کنل – تراکئوبرونشیت مسری	از 6 هفتگی	سالانه یا طبق توصیه دامپزشک	تزریق خوراکی، بینی یا تزریقی بسته به نوع واکسن؛ برای سگ های اجتماعی.
کروناویروس سگ (CCV)	عفونت خفیف گوارشی	از 6 هفتگی	به ندرت توصیه می شود	در بیشتر موارد غیرضروری تلقی می شود؛ ایمنی محدودی ایجاد می کند.

برنامه واکسیناسیون توله سگ ها

واکسیناسیون توله سگ ها باید در زمان مناسب و با نظم مشخص انجام شود تا سیستم ایمنی آن ها بتواند در برابر بیماری های خطرناک مقاوم شود.

هفته هشتم: تزریق واکسن DHP یا پنج گانه، که شامل بیماری های:

• دیستمپر (Distemper)
• هپاتیت عفونی (Hepatitis – Adenovirus)
• پاروویروس (Parvovirus)
• پاراآنفلوآنزا (Parainfluenza)

هفته یازدهم: نوبت دوم واکسن چندگانه. در این مرحله معمولاً واکسن شش گانه تزریق می شود که علاوه بر موارد قبلی، شامل لپتوسپیروز (Leptospirosis) نیز هست.

بین هفته چهاردهم تا شانزدهم: تزریق واکسن هاری (Rabies) و تکمیل مجموعه به عنوان واکسن هفت گانه (DHLPP + Rabies)، که پایه ای ترین و کامل ترین برنامه واکسیناسیون اولیه به شمار می رود.

پس از پایان یک سالگی: تزریق واکسیناسیون یادآور سالانه برای حفظ ایمنی بلندمدت و پیشگیری از کاهش اثربخشی ایمن سازی اولیه.

برنامه واکسیناسیون سگ های بالغ بدون سابقه واکسیناسیون

برای سگ های بالغی که پیش از این هیچ گونه واکسنی دریافت نکرده اند یا سوابق واکسیناسیونشان نامشخص است، این روند توصیه می شود:

• نوبت اول: تزریق یک دوز کامل از واکسن چندگانه (ترجیحاً شش یا هفت گانه شامل دیستمپر، هپاتیت، پاروو، پاراآنفلوآنزا و لپتوسپیروز).
• نوبت دوم: تکرار همان واکسن پس از ۳ تا ۴ هفته برای تثبیت ایمنی اولیه.
• ادامه واکسیناسیون به صورت سالانه با واکسن یادآور، به ویژه شامل هاری و بیماری های ویروسی مهم.

روش صحیح تزریق واکسن به سگ

محل تزریق: در اکثر موارد، واکسن ها به صورت زیرجلدی (Subcutaneous) تزریق می شوند. محل رایج برای این تزریق ناحیه ای است که بین دو تیغه شانه قرار دارد، چون:

• پوست در این بخش انعطاف پذیرتر است
• دسترسی برای دامپزشک راحت تر می باشد
• احتمال درد و ناراحتی برای سگ کمتر است

وضعیت عمومی سگ هنگام تزریق: قبل از تزریق، بررسی کامل وضعیت سلامت سگ توسط دامپزشک ضروری است. اگر علائمی از بیماری، تب، ضعف یا استرس شدید ناشی از وقایعی مثل جابجایی، جراحی یا واکنش های آلرژیک قبلی مشاهده شود، دامپزشک ممکن است زمان واکسیناسیون را به تعویق بیندازد تا از بروز واکنش منفی یا کاهش اثرگذاری واکسن جلوگیری شود.

اهمیت زنجیره سرمایی واکسن ها: واکسن ها ترکیباتی حساس هستند که اگر در دمای نامناسب نگهداری شوند، اثربخشی شان به شدت کاهش می یابد. از این رو، رعایت دقیق زنجیره سرد (Cold Chain) اهمیت حیاتی دارد:

• واکسن ها باید در دمای بین ۲ تا ۸ درجه سانتی گراد و به طور مداوم در یخچال مخصوص نگهداری شوند.
• در صورت قطع برق، جابجایی طولانی مدت یا نگهداری در شرایط غیراستاندارد، واکسن فاسد شده و دیگر نباید استفاده شود.
• دامپزشکان مجاز معمولاً از یخچال های مخصوص دامپزشکی استفاده می کنند و هنگام تزریق، تاریخ انقضا و دمای نگهداری واکسن را نیز بررسی می کنند.

نکته ایمنی مهم: پس از تزریق واکسن، بهتر است سگ به مدت ۱۵ تا ۳۰ دقیقه تحت نظر بماند تا در صورت بروز علائم حساسیت یا شوک آنافیلاکتیک، دامپزشک بتواند سریعاً اقدام درمانی انجام دهد.

عوارض جانبی احتمالی پس از واکسیناسیون سگ

واکسن ها با وجود ایمن بودن، مانند هر فرآورده بیولوژیک دیگر، ممکن است در برخی سگ ها باعث بروز عوارضی موقت و خفیف شوند. این واکنش ها معمولاً نشان دهنده پاسخ طبیعی سیستم ایمنی بدن به واکسن هستند و طی یک تا دو روز برطرف می شوند.

عوارض شایع و گذرا:

• بی حالی یا کاهش سطح انرژی: سگ ممکن است کمی خواب آلود یا کم تحرک شود؛ این نشانه معمولاً نشان دهنده درگیر شدن سیستم ایمنی با آنتی ژن واکسن است.
• تب خفیف: افزایش اندک دمای بدن در حد ۰.۵ تا ۱ درجه سانتی گراد ممکن است رخ دهد.
• حساسیت یا تورم در محل تزریق: ممکن است در محل تزریق کمی قرمزی، درد یا برآمدگی نرم دیده شود که ظرف چند روز خود به خود برطرف می شود.
• کاهش اشتها: برخی سگ ها ممکن است پس از واکسیناسیون یکی دو وعده غذایی را نخورند یا اشتهایشان موقتاً کمتر شود.
• علائم گوارشی خفیف: مثل استفراغ جزئی یا اسهال خفیف که به ندرت اتفاق می افتد و معمولاً زودگذر است.

عوارض نادر اما جدی که نیازمند مراجعه فوری به دامپزشک هستند:

اگر هر یک از علائم زیر پس از تزریق واکسن مشاهده شد، باید بدون تأخیر با دامپزشک تماس بگیرید:

• ورم شدید، سفت یا دردناک در محل تزریق که طی چند روز برطرف نمی شود.
• خارش، کهیر، تورم ناگهانی صورت، لب ها یا پلک ها که نشانه حساسیت شدید یا شوک آنافیلاکتیک است.
• تنگی نفس، سرفه های مکرر یا صدای خس خس سینه
• بیهوشی یا بی حسی ناگهانی
• استفراغ یا اسهال شدید و مداوم

نکته ای مهم برای پیشگیری و مدیریت عوارض

• بهتر است واکسیناسیون در زمان هایی انجام شود که سگ در سلامت کامل قرار دارد.
• بعد از تزریق، حداقل ۳۰ دقیقه سگ را تحت نظر داشته باشید تا در صورت واکنش سریع، دامپزشک بتواند مداخله کند.
• در سگ هایی که سابقه حساسیت به واکسن دارند، گاهی دامپزشک پیش از تزریق، از داروهای ضدحساسیت استفاده می کند یا برنامه واکسیناسیون ویژه تری پیشنهاد می دهد.

مراقبت های قبل و بعد از واکسیناسیون سگ

در تجربه ای که با واکسیناسیون سگ های نژادهای مختلف داشتم، فهمیدم که آماده سازی صحیح قبل از تزریق و مراقبت مناسب بعد از آن، احتمال بروز عوارض را کاهش می دهد و اثربخشی واکسن را نیز افزایش می دهد. این مراحل ساده به نظر می رسند اما غفلت از آن ها می تواند سلامت حیوان را به خطر بیندازد.

قبل از تزریق واکسن

واکسیناسیون باید فقط زمانی انجام شود که سگ از لحاظ جسمی کاملاً سالم باشد. این یعنی هیچ علائمی از قبیل اسهال، استفراغ، تب، بی حالی یا بی اشتهایی نباید وجود داشته باشد. طبق توصیه های انجمن بیمارستان های حیوانات آمریکا (AAHA)، سیستم ایمنی ضعیف شده می تواند باعث کاهش پاسخ ایمنی به واکسن و در مواردی حتی افزایش خطر بروز عوارض جانبی شود.

بنابراین معاینه کامل توسط دامپزشک ضروری است. در برخی از کلینیک هایی که بازدید کردم، حتی آزمایش خون پایه قبل از تزریق انجام می شود تا شاخص های ایمنی بررسی شوند.

بعد از تزریق واکسن به سگ ها

اولین ساعات پس از واکسیناسیون، مهم ترین بازه برای نظارت است. طبق گزارش VCA Animal Hospitals، شایع ترین واکنش ها در ۲۴ ساعت اول رخ می دهند و شامل تورم موضعی، کاهش اشتها یا بی حالی هستند.

• تا ۲۴ ساعت از استحمام پرهیز شود، چون تغییر دمای بدن می تواند بر پاسخ ایمنی تأثیر بگذارد.
• سگ در معرض استرس قرار نگیرد. بهتر است از بازی های هیجانی، سفر یا مواجهه با سگ های دیگر در این مدت اجتناب شود.
• محل تزریق از نظر تورم، قرمزی یا درد بررسی شود. اگر بعد از ۲۴ ساعت همچنان التهاب شدید باقی بود، باید به دامپزشک اطلاع داده شود.

واکسیناسیون در دوران بارداری سگ

بارداری یکی از حساس ترین دوره ها در زندگی سگ است. طبق توصیه های انجمن جهانی دامپزشکی حیوانات، از تزریق واکسن های زنده ضعیف شده در دوران بارداری پرهیز شود. این نوع واکسن ها ممکن است به جنین آسیب برسانند. واکسن هایی مثل پاروو یا دیستمپر معمولاً در این دسته قرار دارند.

با این حال، در شرایط خاص و زمانی که احتمال بروز بیماری بالا باشد، دامپزشک ممکن است تزریق واکسن های غیرفعال (کشته شده) مثل هاری را در نیمه دوم بارداری تجویز کند. این تصمیم باید با درنظر گرفتن همه عوامل خطر و سود انجام شود.

چرا شناسنامه واکسن حیاتی است؟

شناسنامه واکسن چیزی فراتر از یک برگه ساده است. این سند شامل اطلاعاتی نظیر نوع واکسن، تاریخ تزریق، شرکت سازنده و شماره سریال ویال است. همچنین زمان دوز بعدی یا یادآور نیز در آن ذکر می شود.

در بسیاری از کشورها، ارائه این شناسنامه برای ورود حیوان به کشور الزامی است. همچنین در زمان مراجعه به کلینیک های دامپزشکی یا حتی در مسائل حقوقی مربوط به مالکیت حیوان، شناسنامه واکسن یک مدرک رسمی محسوب می شود.

اگر واکسیناسیون را فراموش کنیم یا هیچ اطلاعاتی نداشته باشیم؟

در این موارد، دامپزشک ابتدا سگ را معاینه کرده و در برخی موارد، با استفاده از آزمایش تیتر آنتی بادی، سطح ایمنی حیوان را اندازه گیری می کند. اگر این آزمایش در دسترس نباشد، برنامه واکسیناسیون معمولاً از ابتدا آغاز می شود.

عدم واکسیناسیون سگ ها

بی توجهی به واکسیناسیون، سگ را در برابر بیماری هایی چون پارووویروس، دیستمپر و هاری بی دفاع می گذارد. برخی از این بیماری ها می توانند به انسان نیز منتقل شوند و در دسته بیماری های زئونوز قرار دارند. درمان این بیماری ها بسیار پرهزینه و در برخی موارد بی نتیجه است.

از طرفی، ابتلای یک سگ به بیماری های واگیردار می تواند سلامت دیگر حیوانات را نیز تهدید کند. در مراکز نگهداری، ابتلای یک حیوان واکسینه نشده گاهی موجب قرنطینه کل مرکز می شود.

هزینه واکسیناسیون سگ چقدر است؟

بر اساس برآوردهای سازمان ASPCA، هزینه واکسیناسیون اولیه توله سگ ها معمولاً بین ۷۵ تا ۱۰۰ دلار است. این هزینه شامل چند مرحله تزریق واکسن های ضروری مانند دیستمپر، پاروو، هپاتیت و گاهی هاری می شود. البته مبلغ دقیق بسته به کشور، شهر و نوع کلینیک دامپزشکی ممکن است متفاوت باشد. در برخی موارد، کلینیک های خیریه یا دولتی این خدمات را با هزینه کمتری ارائه می دهند.

سوالات متداول

آیا می توان واکسن سگ را در خانه تزریق کرد؟

در بسیاری از کشورها، تزریق واکسن هاری فقط توسط دامپزشک مجاز است. واکسن های دیگر ممکن است توسط تکنسین های دامپزشکی واجد شرایط در خانه تزریق شوند، ولی توصیه نمی شود مگر زیر نظر مستقیم دامپزشک.

اگر سگ واکسینه نشده باشد چه خطراتی دارد؟

خطر ابتلا به بیماری های کشنده مانند پاروو و هاری بسیار بالاست، و برخی از آن ها (مثل هاری) قابلیت انتقال به انسان دارند.

آیا سگ های بالغ هم باید واکسن بزنند؟

بله، به ویژه اگر در دوران تولگی برنامه واکسیناسیون کامل دریافت نکرده باشند یا بیش از یک سال از آخرین تزریق گذشته باشد.

واکسیناسیون سگ های نژاد کوچک یا سگ های مسن، چه تفاوتی با هم دارند؟

دوز واکسن معمولاً یکسان است، اما برای نژادهای کوچک یا سگ های پیر، دامپزشک ممکن است واکسن های غیرضروری را حذف یا با تأخیر تجویز کند.

واکسن های ضروری سگ ها کدامند؟

واکسن های اصلی شامل دیستمپر (Distemper)، پارووویروس (Parvovirus)، آدنوویروس (Hepatitis) و هاری (Rabies) هستند. این واکسن ها طبق دستورالعمل AVMA برای همه سگ ها توصیه می شوند چون با بیماری هایی شدید و کشنده مقابله می کنند.

اولین واکسن سگ چه زمانی باید تزریق شود؟

اولین دوز واکسن های اصلی را بین ۶ تا ۸ هفتگی دریافت کنند. این واکسن ها باید در نوبت های مشخص تا ۱۶ هفتگی ادامه یابند تا ایمنی بدن کامل شود.

آیا واکسیناسیون روی رفتار سگ اثر دارد؟

واکسن به طور مستقیم رفتار را تغییر نمی دهد اما با پیشگیری از بیماری ها، سگ سرحال تر و با انرژی تر می ماند. سگ بیمار ممکن است تحریک پذیر یا گوشه گیر شود، بنابراین ایمن سازی غیرمستقیم بر رفتار تأثیر مثبت دارد.