توکسوپلاسموز سگ چیست؟ علائم، علل، تشخیص و درمان

عفونت توکسوپلاسما گوندی در سگ‌ ها
توکسوپلاسموز چیست؟

توکسوپلاسموز یک بیماری انگلی است که توسط انگل توکسوپلاسما گوندی (Toxoplasma gondii) ایجاد می شود. این انگل یکی از شایع ترین انگل های جهان است و تقریباً تمام حیوانات خون گرم، از جمله انسان، سگ ها، گربه ها، پرندگان و جوندگان می توانند به آن آلوده شوند. توکسوپلاسما گوندی توانایی عفونت زایی گسترده ای دارد و در محیط های مختلف قادر به زنده ماندن است. در بسیاری از موارد، عفونت بدون علائم است، اما در شرایط خاص، به ویژه در حیوانات و انسان هایی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، می تواند مشکلات جدی ایجاد کند.

چرخه زندگی و نقش گربه ها در انتقال بیماری

گربه ها به عنوان میزبان نهایی این انگل شناخته می شوند، زیرا تنها در بدن گربه ها این انگل می تواند چرخه زندگی خود را کامل کند. انگل پس از تکثیر در روده گربه ها، از طریق مدفوع آن ها به محیط منتقل می شود. این مدفوع ممکن است حاوی میلیون ها کیست انگل باشد که می توانند برای هفته ها و حتی ماه ها در خاک، آب و غذا زنده بمانند. به همین دلیل، اگر سایر حیوانات یا انسان ها به صورت تصادفی مدفوع آلوده یا غذا و آب آلوده به این انگل را مصرف کنند، ممکن است به توکسوپلاسموز مبتلا شوند.

با این حال، گربه ها تنها راه انتقال این بیماری نیستند. انگل می تواند از طریق راه های دیگر نیز منتقل شود، که در ادامه به آن ها پرداخته می شود.

راه های انتقال توکسوپلاسما در سگ ها

اگرچه سگ ها میزبان نهایی این انگل نیستند، اما می توانند به عنوان میزبان واسط به توکسوپلاسموز آلوده شوند. این آلودگی معمولاً از طریق روش های زیر اتفاق می افتد:

• خوردن گوشت خام یا نیم پز: مصرف گوشت خام یا فرآورده های گوشتی آلوده به کیست های انگل می تواند یکی از راه های اصلی انتقال این بیماری باشد. سگ هایی که رژیم غذایی آن ها شامل گوشت خام است، بیشتر در معرض خطر قرار دارند.
• مصرف آب یا غذا آلوده: آب، سبزیجات و میوه های آلوده که به درستی شسته نشده اند، می توانند حاوی کیست های این انگل باشند. مصرف این مواد غذایی توسط سگ ها می تواند باعث انتقال عفونت شود.
• مدفوع گربه آلوده: سگ هایی که در محیط هایی با حضور گربه های خیابانی زندگی می کنند یا در تماس با خاک و آب آلوده به مدفوع گربه قرار می گیرند، ممکن است انگل را از طریق لیس زدن یا خوردن مواد آلوده دریافت کنند.
• انتقال مادرزادی: در موارد نادر، اگر سگ مادر در دوران بارداری به این انگل آلوده شود، ممکن است عفونت را به جنین خود انتقال دهد که می تواند باعث مشکلات مادرزادی در توله ها شود.

نشانه های توکسوپلاسموز در سگ چیست؟

نشانه های توکسوپلاسموز در سگ شامل موارد زیر است:

علائم بالینی عمومی:

• بی حالی و افسردگی
• بی اشتهایی و کاهش وزن
• تب
• لرزش و حساسیت به لمس
• مشکلات تنفسی مانند سرفه و تنگی نفس
• مشکلات گوارشی مانند استفراغ و اسهال

علائم عصبی:

• آتاکسی (عدم هماهنگی حرکتی)
• فلج جزئی یا کامل
• تشنج
• فشار دادن سر به دیوار یا زمین
• حرکات غیرطبیعی چشم (نیستاگموس)

علائم چشمی:

• التهاب چشم (یووئیت)
• کاهش بینایی یا کوری
• ناسازگاری در اندازه مردمک ها
• افزایش حساسیت به نور

علائم مرتبط با سایر اندام ها:

• پنومونی (التهاب ریه)
• بزرگ شدن کبد و طحال
• یرقان (زرد شدن لثه و پوست)
• تورم غدد لنفاوی
• مشکلات قلبی در موارد شدید

گروه های در معرض خطر:

• توله سگ ها و سگ های پیر
• سگ هایی با سیستم ایمنی ضعیف
• سگ هایی که به بیماری های دیگری مانند دیستمپر مبتلا هستند.

انواع بیماری توکسوپلاسموز در سگ ها

توکسوپلاسموز در سگ ها می تواند به دو شکل ظاهر شود:

• نوع مزمن (نهفته): این شکل از بیماری معمولاً بدون علائم است و انگل برای مدت طولانی در بدن سگ باقی می ماند، اما سگ علائم خاصی نشان نمی دهد. با این حال، اگر سیستم ایمنی سگ ضعیف شود (مثلاً در اثر بیماری های دیگر)، انگل می تواند فعال شده و بیماری به شکل حاد بروز کند.
• نوع حاد: در این حالت، انگل به قسمت های مختلف بدن، به ویژه سیستم عصبی، دستگاه گوارش و دستگاه تنفسی حمله می کند و علائم شدیدی مانند تشنج، ضعف عضلانی، تب، مشکلات تنفسی، کاهش اشتها، استفراغ، اسهال و التهاب اندام های داخلی ایجاد می شود. این نوع بیماری معمولاً در سگ هایی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، مانند توله سگ ها، سگ های مسن یا سگ هایی که دچار بیماری های دیگر هستند، شدیدتر دیده می شود.

دلایل عفونت توکسوپلاسموز در سگ ها

سگ ها زمانی به انگل توکسوپلاسما گوندی (T. gondii) آلوده می شوند که با خاک آلوده در تماس باشند یا مدفوع گربه های آلوده را بخورند. این انگل می تواند در محیط باقی بماند و از طریق آب، غذا، و تماس با مدفوع گربه منتقل شود. سگ هایی که عادت به کاوش در خاک دارند یا در مکان هایی زندگی می کنند که گربه های خیابانی زیاد هستند، بیشتر در معرض خطر عفونت قرار دارند.

تشخیص توکسوپلاسموز در سگ ها

برای تشخیص دقیق بیماری، دامپزشک به اطلاعات دقیقی از سوابق سلامت سگ، زمان شروع علائم و تماس های احتمالی با مدفوع گربه ها نیاز دارد. به همین دلیل، شما باید اطلاعاتی در مورد محیط زندگی سگ و احتمال حضور گربه های ولگرد ارائه دهید.

آزمایش های اولیه برای تشخیص بیماری شامل:

۱- معاینه فیزیکی: بررسی علائم ظاهری مانند ضعف، تب، بی حالی و مشکلات عصبی.

۲- آزمایش خون کامل (CBC):

• در سگ های مبتلا، کاهش تعداد گلبول های سفید (لکوپنی) مشاهده می شود.
• کاهش نوتروفیل ها (نوتروپنی) و کاهش لنفوسیت ها (لنفوپنی) نیز نشانه های دیگر این بیماری هستند.
• در مرحله بهبودی، تعداد گلبول های سفید افزایش می یابد که نشان دهنده فعالیت سیستم ایمنی برای مقابله با عفونت است.

۳- آزمایش بیوشیمی خون:

• افزایش غیرطبیعی آنزیم های کبدی ALT و AST که نشان دهنده آسیب به کبد هستند.
• کاهش سطح آلبومین خون (هیپوآلبومینمی)، که در برخی از سگ های آلوده دیده می شود.
• در موارد نادر، زردی (یرقان) به دلیل اختلال در عملکرد کبدی مشاهده می شود.

۴- آزمایش ادرار:

ممکن است سطح بالایی از پروتئین و بیلی روبین در ادرار دیده شود که نشان دهنده مشکلات کلیوی یا کبدی است.

آزمایش های دقیق تر برای تشخیص قطعی:

• آزمایش سرولوژی: اندازه گیری سطح آنتی بادی های IgM و IgG برای تعیین نوع عفونت (حاد، مزمن، یا غیرفعال).
• تست PCR: این آزمایش پیشرفته برای شناسایی مستقیم DNA انگل توکسوپلاسما در نمونه های بدن انجام می شود.
• آزمایش مایع مغزی-نخاعی (CSF): در مواردی که انگل به سیستم عصبی مرکزی رسیده باشد، افزایش تعداد گلبول های سفید و پروتئین در این مایع مشاهده می شود.

درمان توکسوپلاسموز در سگ ها

در بیشتر موارد، سگ ها به درمان اورژانسی نیاز ندارند، مگر در مواردی که بیماری شدید باشد یا سیستم ایمنی سگ به شدت ضعیف شده باشد.

روش های درمانی شامل:

• در موارد شدید، بستری شدن سگ در بیمارستان دامپزشکی و دریافت مایعات داخل وریدی برای جلوگیری از کم آبی بدن.
• استفاده از آنتی بیوتیک ها برای کنترل انگل و جلوگیری از پیشرفت علائم بیماری.
• درمان حمایتی برای بهبود وضعیت سگ، از جمله استفاده از مکمل های غذایی و تقویت سیستم ایمنی.

پیشگیری از توکسوپلاسموز در سگ ها

با وجود اینکه گربه ها به عنوان میزبان اصلی انگل توکسوپلاسما شناخته می شوند، مهم ترین راه انتقال این انگل برای سگ ها و انسان ها خوردن گوشت خام، سبزیجات نشسته و تماس با خاک آلوده است. بنابراین رعایت اصول بهداشتی در پیشگیری از این بیماری بسیار مهم است.

مهم ترین اقدامات پیشگیرانه:

1. از دادن گوشت خام به سگ خودداری کنید، زیرا می تواند منبع اصلی آلودگی باشد.
2. مانع از دسترسی سگ به مدفوع گربه شوید، به ویژه اگر در خانه گربه دارید، جعبه خاک گربه را دور از دسترس سگ قرار دهید.
3. جعبه خاک گربه را روزانه تمیز کنید تا از تجمع تخم های انگل جلوگیری شود.
4. جعبه های شن در فضای باز را بپوشانید تا از مدفوع گربه های خیابانی در امان بمانند.
5. هنگام باغبانی، از دستکش استفاده کنید و پس از آن دستان خود را بشویید.
6. میوه ها و سبزیجات را قبل از مصرف کاملاً بشویید تا از ورود کیست های انگل به بدن جلوگیری شود.
7. زنان باردار باید از تمیز کردن جعبه خاک گربه خودداری کنند، زیرا توکسوپلاسموز می تواند در دوران بارداری مشکلات جدی ایجاد کند. در صورت لزوم، هنگام تمیز کردن جعبه خاک از ماسک و دستکش یک بارمصرف استفاده کنید.

سخن پایانی

توکسوپلاسموز یک بیماری انگلی ناشی از Toxoplasma gondii است که سگ ها، گربه ها، انسان ها و بسیاری از حیوانات دیگر را تحت تأثیر قرار می دهد. با اینکه گربه ها میزبان اصلی این انگل هستند، سگ ها نیز می توانند به عنوان میزبان واسط آلوده شوند و دچار علائم شدید بالینی شوند. مهم ترین راه های انتقال شامل مصرف آب و غذای آلوده، تماس با مدفوع گربه آلوده، خوردن گوشت خام یا نیم پز و انتقال مادرزادی است.

علائم این بیماری در سگ ها می تواند شامل بی حالی، تب، مشکلات تنفسی، ضعف عضلانی، لرزش، تشنج و حتی فلج باشد. در موارد شدید، این انگل می تواند مغز و سیستم عصبی سگ را درگیر کرده و منجر به مرگ شود. با این حال، بسیاری از سگ های بالغ سالم ممکن است بدون هیچ علامتی ناقل باشند.

تشخیص این بیماری از طریق آزمایش های سرولوژیکی، PCR، تصویربرداری و بررسی های بالینی انجام می شود. درمان شامل استفاده از داروهای ضدانگلی مانند سولفادیازین و پیریمتامین است که باید تحت نظر دامپزشک مصرف شوند.

پیشگیری مهم ترین اقدام برای کنترل این بیماری است. با جلوگیری از تماس سگ ها با مدفوع گربه، عدم تغذیه آن ها با گوشت خام، و رعایت بهداشت محیطی می توان خطر ابتلا را کاهش داد. هرچند این بیماری معمولاً از سگ به انسان منتقل نمی شود، اما آگاهی و مراقبت های بهداشتی می تواند سلامت حیوانات خانگی و انسان ها را تضمین کند.

سوالات متداول

سگ ها می توانند توکسوپلاسموز را به انسان منتقل کنند؟

خیر، انتقال این بیماری از سگ به انسان بسیار نادر است. گربه ها نقش اصلی را در انتقال این انگل ایفا می کنند، زیرا تنها در بدن آن ها این انگل می تواند تخم گذاری کند.

همه سگ های آلوده به عفونت توکسوپلاسموز، علائم نشان می دهند؟

خیر، بسیاری از سگ های سالم علائم خاصی ندارند. اما در توله سگ ها و سگ هایی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، علائم شدیدی مانند تب، مشکلات تنفسی، تشنج و ضعف عضلانی دیده می شود.

چگونه می توانم سگم را از توکسوپلاسموز محافظت کنم؟

• از تغذیه سگ با گوشت خام یا نیم پز خودداری کنید.
• سگ را از مدفوع گربه ها و محیط های آلوده دور نگه دارید.
• محیط زندگی سگ را تمیز و بهداشتی نگه دارید.
• در صورت مشاهده علائم مشکوک، سریعاً به دامپزشک مراجعه کنید.

بنظرتان توکسوپلاسموز در سگ ها قابل درمان است؟

بله، اما درمان باید زودهنگام و تحت نظر دامپزشک انجام شود. داروهای ضدانگلی مانند سولفادیازین و پیریمتامین برای کنترل عفونت استفاده می شوند.

سگ مبتلا به توکسوپلاسموز باید قرنطینه شود یا خیر؟

قرنطینه معمولاً لازم نیست، اما بهتر است سگ های بیمار از دیگر حیوانات و کودکان جدا نگه داشته شوند تا خطر انتقال کاهش یابد.

آیا می توان با واکسن از توکسوپلاسموز جلوگیری کرد؟

در حال حاضر واکسن خاصی برای توکسوپلاسموز در سگ ها وجود ندارد، بنابراین رعایت اقدامات پیشگیرانه بهترین راه محافظت است.

آیا امکان دارد سگ دوباره به توکسوپلاسموز مبتلا شود؟

بله، اگر سگ دوباره در معرض انگل قرار بگیرد، احتمال آلودگی مجدد وجود دارد. به همین دلیل، رعایت اقدامات پیشگیرانه بسیار مهم است.