بیماری سرفه کنل یا لانه ای (کنل کاف) در سگ ها چیست؟

بررسی آماری بیماری سرفه لانه ای (کنل کاف) در سگ ها: شیوع، واکسن، مرگ و میر و ناقلان خاموش

سرفه لانه ای که با نام علمی بیماری تنفسی عفونی سگ ها (Canine Infectious Respiratory Disease Complex) شناخته می شود، یکی از بیماری های شایع و مسری در میان سگ هاست که به ویژه در محیط هایی مانند پناهگاه ها، پانسیون ها و مراکز نگهداری سگ ها شیوع بالاتری دارد.

بر اساس یک مطالعه گسترده که بیش از ۱ میلیون ویزیت دامپزشکی را بررسی کرده است، مشخص شد که حدود ۰.۹ درصد از مراجعات سگ ها به دلیل بیماری های تنفسی بوده و سرفه شایع ترین علامت این بیماری ها به شمار می رود.

در محیط های بسته مانند پناهگاه های حیوانات، میزان ابتلا به سرفه لانه ای به مراتب بیشتر است. بررسی ها نشان می دهد که در هفته نخست ورود سگ ها به پناهگاه، حدود ۲۱.۱ درصد آن ها علائم تنفسی داشتند؛ اما این رقم در هفته های دوم تا چهارم به بیش از ۷۰ درصد افزایش یافت.

در زمینه پیشگیری، واکسن ها نقش مهمی ایفا می کنند. در یک مطالعه علمی، سگ هایی که واکسن خوراکی Recombitek Bordetella دریافت کرده بودند دچار بیماری نشدند، در حالی که ۷۶.۵ درصد از سگ های واکسینه نشده به بیماری مبتلا شدند. همچنین واکسن های داخل بینی که حاوی عوامل بیماری زای بوردتلا برونشی سپتیکا و ویروس پاراآنفلوآنزا بودند، توانستند تا حدود ۲۰.۷ درصد از موارد سرفه بکاهند.

افزودن ویروس آدنوویروس سگ به این واکسن ها باعث شد میزان اثربخشی به ۲۴.۴ درصد برسد.

در رابطه با مرگ و میر، خوشبختانه این بیماری در اغلب موارد خفیف است و نرخ مرگ ومیر ناشی از آن بین ۱ تا ۸ درصد تخمین زده شده که معمولاً به دلیل بروز عوارضی مانند ذات الریه ویروسی شدید یا عفونت های باکتریایی ثانویه اتفاق می افتد.

نکته نگران کننده دیگر: وجود ناقلان خاموش بیماری است. حدود ۴۷.۷ درصد از سگ هایی که هیچ گونه علائمی نداشتند، حامل حداقل یکی از عوامل بیماری زای مرتبط با سرفه لانه ای بودند. این موضوع نشان می دهد که سگ های سالم نیز می توانند در شیوع بیماری نقش مؤثری داشته باشند.

سرفه کنل در سگ چیست؟

سرفه کنل که در زبان انگلیسی به آن Kennel Cough گفته می شود، در علم دامپزشکی با عنوان تراکئوبرونشیت عفونی سگ ها (Infectious Tracheobronchitis) شناخته می شود. این بیماری در حقیقت یک بیماری تنفسی مسری و قابل انتقال بین سگ هاست که معمولاً در شرایط ازدحام و حضور گروهی سگ ها شیوع می یابد.

اصطلاح کنل به معنای لانه یا جای نگهداری سگ هاست و دلیل نام گذاری این بیماری به این شکل، گسترش سریع آن در محیط های بسته مثل پانسیون ها، پناهگاه ها، مراکز نگهداری روزانه و نمایشگاه های سگ ها است.

از لحاظ پاتوفیزیولوژیکی، در این بیماری نای (تراشه) و نایژه ها دچار التهاب و تحریک شدید می شوند که حاصل حمله هم زمان ویروس ها و باکتری های مختلف به بافت های پوششی و مخاطی دستگاه تنفسی فوقانی است.

گرچه در بسیاری از موارد، این بیماری خوش خیم بوده و خود محدود شونده است، اما در سگ های آسیب پذیر، می تواند به ذات الریه (برونکوپنومونی) یا نارسایی تنفسی منجر شود که نیازمند مداخله درمانی جدی تری است.

سرفه کنل بسیار قابل انتقال است. سگ ها می توانند از طریق:

• تنفس هوای آلوده به ذرات عطسه یا سرفه سگ مبتلا
• تماس مستقیم بینی به بینی
• لیسیدن کاسه غذای آلوده، اسباب بازی، پارچه یا حتی دست انسان ناقل به این بیماری مبتلا شوند.

ویروس ها و باکتری های عامل این بیماری می توانند تا چندین ساعت در محیط باقی بمانند و همین موضوع، کنترل و پیشگیری از آن را دشوارتر می سازد.

علائم بیماری کنل کاف سگ (سرفه لانه ای)

علائم این بیماری می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. برخی سگ ها تنها سرفه های گاه به گاه دارند و در بقیه موارد شاد و فعال هستند، در حالی که در برخی دیگر، علائم به قدری شدید است که منجر به بی حالی، بی اشتهایی و حتی بستری می شود.

• سرفه خشک، بلند، مداوم و صدادار: اغلب با صدایی شبیه بوق غاز یا خس خس همراه است. سرفه کردن سگ ها در این بیماری یکی از اولین نشانه هایی است که باید جدی گرفته شود.
• عق زدن یا حالت تهوع: به خصوص پس از سرفه های شدید که می تواند با استفراغ کف سفید در سگ همراه شده و نشانه ای هشدار دهنده از تحریک شدید نای باشد.
• ترشح از بینی: در ابتدا شفاف اما با پیشرفت بیماری ممکن است به ترشحات غلیظ زرد یا سبز تغییر رنگ دهد.
• عطسه مکرر.
• تب خفیف تا متوسط: بسته به شدت عفونت.
• بی حالی یا کاهش انرژی کلی.
• بی اشتهایی.
• تنفس دشوار یا سریع در صورت درگیری ریه ها.
• عطسه معکوس (Reverse Sneezing): حالتی که سگ به جای بیرون دادن هوا، آن را با صدا به درون می کشد.

علائم هشداردهنده شدید

• تنگی نفس
• بی حالی شدید
• امتناع از غذا خوردن بیش از یک روز
• تب بالا (بیش از ۳۹.۵ درجه سانتی گراد)
• صدای سرفه خشن و دایمی

در صورت بروز این علائم، مشورت فوری با دامپزشک الزامی است، چرا که امکان تبدیل عفونت ساده به ذات الریه یا سپسیس (عفونت خون) وجود دارد.

علل ایجاد بیماری کنل کاف سگ (سرفه لانه ای)

کنل کاف برخلاف بسیاری از بیماری ها که توسط یک عامل مشخص ایجاد می شوند، نتیجه هم افزایی چندین ویروس و باکتری است. این عوامل، سیستم دفاعی تنفسی سگ را ضعیف کرده و زمینه را برای عفونت فراهم می کنند.

مهم ترین عوامل باکتریایی

• Bordetella bronchiseptica: مهم ترین و شایع ترین باکتری دخیل که باعث التهاب نای و نایژه ها شده و خود، سگ را به ویروس ها حساس تر می کند.

عوامل ویروسی مشترک

• پاراآنفلوآنزا سگ ها (CPI)
• آدنوویروس نوع ۲ (CAV-2)
• ویروس آنفلوانزای سگ ها
• کرونای تنفسی سگ ها
• ریوویروس ها
• مایکوپلاسماها (عامل باکتریایی کم قدرت که معمولاً عفونت ثانویه ایجاد می کند)

عوامل تسهیل کننده ابتلا

• هوای سرد یا خشک
• شرایط استرس زا مثل جابجایی، سفر، تغییر محیط
• گرد و غبار، دود سیگار، گازهای شیمیایی
• تهویه ضعیف در لانه یا محل نگهداری
• عدم واکسیناسیون

شرایط التهابی و ضعف ایمنی ناشی از بیماری هایی مانند پودودرماتیت در سگ می توانند مقاومت دستگاه تنفسی را کاهش دهند و زمینه ابتلا به کنل کاف را فراهم کنند.

مراقبت از سگ مبتلا به بیماری کنل کاف

مراقبت از سگ مبتلا به بیماری کنل کاف نیازمند دقت، حوصله و توجه ویژه است؛ زیرا روند بهبودی این بیماری تا حد زیادی به کیفیت مراقبت های خانگی بستگی دارد. اگرچه در موارد خفیف ممکن است نیاز به درمان دارویی جدی نباشد اما فراهم کردن شرایط مناسب محیطی، تغذیه ای و رفتاری برای سگ، نقشی تعیین کننده در تسریع روند درمان و پیشگیری از عوارض احتمالی دارد.

در وهله اول، باید سگ بیمار را تا زمان بهبودی کامل از سایر حیوانات خانگی جدا کرد تا از انتقال بیماری جلوگیری شود. ایجاد یک محیط آرام، گرم و بدون استرس برای استراحت مطلق حیوان ضروری است.

فعالیت های بدنی، بازی یا هرگونه هیجان و تحرک باید به طور کامل محدود شود، چرا که می تواند باعث تشدید سرفه و التهاب دستگاه تنفسی شود. نوشیدن آب کافی باید همواره در دسترس باشد تا از کم آبی بدن که موجب غلظت ترشحات مخاطی می شود، جلوگیری گردد.

برای تسکین مجاری تنفسی تحریک شده، استفاده از دستگاه بخور یا قرار دادن سگ در حمامی با بخار گرم توصیه می شود، چرا که این کار به نرم شدن ترشحات و تسهیل تنفس کمک می کند. در این شرایط، به جای استفاده از قلاده های گردنی که فشار زیادی به ناحیه نای وارد می کنند، استفاده از مهارهای سینه ای توصیه می شود تا از تحریک بیشتر نای و تشدید سرفه جلوگیری گردد.

تغذیه سگ نیز باید سبک، مقوی و راحت الهضم باشد؛ غذاهایی مانند سوپ مرغ خانگی یا غذای مرطوب ویژه سگ ها می توانند انتخاب های مناسبی باشند. در کنار این موارد، صاحب حیوان باید به خلق و خو، میزان اشتها، دفعات سرفه و تغییرات ظاهری در وضعیت عمومی سگ توجه ویژه داشته باشد.

هرگونه نشانه ای از وخامت حال حیوان، مانند بی حالی، بی اشتهایی مداوم یا تشدید سرفه، باید فوراً به دامپزشک گزارش داده شود تا در صورت نیاز، درمان تخصصی آغاز گردد.

درمان بیماری کنل کاف سگ (سرفه لانه ای)

در بسیاری از موارد، بیماری کنل کاف در سگ ها بدون نیاز به درمان دارویی خاص و تنها با مراقبت حمایتی بهبود می یابد اما این به معنای بی توجهی به درمان نیست. در شرایطی که علائم بیماری شدیدتر باشد یا سگ در گروه های پرخطر مانند توله سگ ها، سگ های سالخورده یا حیوانات با سیستم ایمنی ضعیف قرار گیرد، مداخله درمانی دامپزشکی ضروری خواهد بود.

هدف اصلی از درمان، کاهش علائم، تسهیل فرآیند تنفس، جلوگیری از پیشرفت عفونت و پیشگیری از بروز عفونت های ثانویه است.

درمان دارویی اغلب شامل تجویز آنتی بیوتیک هایی مانند داکسی سایکلین یا آموکسی کلاو برای مقابله با باکتری Bordetella bronchiseptica یا سایر عوامل ثانویه عفونی است. در مواردی که خطر ذات الریه وجود ندارد، می توان از داروهای ضدسرفه برای کاهش شدت و دفعات سرفه استفاده کرد.

همچنین داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) به منظور کاهش التهاب، تورم و درد در ناحیه دستگاه تنفسی فوقانی به کار می روند.

برای کمک به بهبود وضعیت تنفسی سگ، استفاده از مرطوب کننده های هوا، دستگاه بخور یا بخار گرم حمام می تواند مفید باشد، چرا که به روان شدن ترشحات مخاطی و کاهش تحریک راه های هوایی کمک می کند.

علاوه بر این، پس از بهبودی، استفاده از واکسیناسیون پیشگیرانه برای مقابله با عوامل اصلی بیماری مانند بوردتلا، پاراآنفلوآنزا یا آدنوویروس توصیه می شود؛ اگرچه واکسن به تنهایی تضمینی برای جلوگیری کامل نیست اما شدت بیماری را کاهش داده و دوره بیماری را کوتاه تر می کند.

نکته مهم این است که در مواردی که علائم شدید هستند یا بیماری به سمت ذات الریه پیش می رود یا در سگ هایی با نقص ایمنی، درمان حتماً باید زیر نظر دامپزشک متخصص انجام شود. هرگونه تأخیر یا خوددرمانی می تواند منجر به عوارض جدی مانند نارسایی تنفسی، ذات الریه یا حتی سپسیس (عفونت گسترده خون) شود.

بنابراین تشخیص دقیق و نظارت بالینی بر روند درمان، کلید اصلی در مدیریت موفق این بیماری محسوب می شود.

عوامل ابتلا به بیماری تنفسی کنل کاف یا سرفه در سگ ها

سگ ها در شرایط زیر بیشتر در معرض ابتلا هستند:

• زندگی یا رفت وآمد در پانسیون ها، پناهگاه ها، پارک ها، نمایشگاه ها
• عدم واکسیناسیون کافی
• سن بالا یا پایین (توله ها یا سگ های پیر)
• قرارگیری در معرض استرس یا هوای سرد
• زندگی با سگ های دیگر در یک محیط بسته
• عدم رعایت بهداشت سطوح، وسایل مشترک مثل ظرف آب و غذا

بنابراین پیشگیری به معنای کنترل این عوامل است: واکسن، بهداشت، تهویه و کاهش استرس محیطی

درمان های خانگی کنل کاف برای سگ ها

اگر دامپزشک تشخیص دهد که سرفه کنل خفیف است، برخی روش های خانگی می توانند به تسکین علائم کمک کنند:

راهکارهای خانگی مؤثر:

• استفاده از بخار آب یا بخور (۵ تا ۱۰ دقیقه روزانه) برای تسهیل تنفس
• سوپ مرغ، سوپ گوشت یا آب مرغ رقیق شده جهت حفظ تغذیه و آبرسانی
• عسل طبیعی (در مقدار کم و با مشورت دامپزشک) برای تسکین گلو
• استفاده از مکمل های تقویتی (مانند ویتامین C یا E، زیر نظر دامپزشک)
• پرهیز از پیاده روی یا فعالیت سنگین تا بهبودی کامل

اما در صورت تشدید علائم یا بروز نشانه های شدید، باید درمان های تخصصی شروع شود. درمان خانگی هرگز جایگزین مشاوره تخصصی دامپزشک نیست.

سوالات متداول

آیا سرفه لانه ای به انسان یا سایر حیوانات منتقل می شود؟

این بیماری بسیار مسری بین سگ هاست و از طریق ذرات معلق در هوا هنگام عطسه یا سرفه و همچنین سطوح آلوده منتقل می شود. هرچند به ندرت، اما باکتری Bordetella bronchiseptica می تواند به گربه ها و در موارد بسیار نادر به انسان های با سیستم ایمنی ضعیف منتقل شود.

یک سگ مبتلا به سرفه لانه ای تا چه مدت واگیردار باقی می ماند؟

سگ ها معمولاً تا حدود دو هفته پس از برطرف شدن علائم، همچنان واگیردار باقی می مانند. با این حال، برخی از عوامل بیماری زای مرتبط با سرفه لانه ای ممکن است برای مدت طولانی تری از بدن سگ دفع شوند. بنابراین توصیه می شود که سگ های مبتلا، حداقل دو هفته پس از پایان علائم از سایر سگ ها جدا نگه داشته شوند تا از انتقال بیماری جلوگیری شود.

چگونه می توان فهمید سگ شما به سرفه کنل مبتلا شده است؟

نشانه اصلی این بیماری، سرفه خشک مداوم و بدون خلط است که ممکنه شبیه صدای بوق غاز به گوش برسد یا انگار چیزی در گلوی سگ گیر کرده باشد. سایر علائم سرفه کنل در سگ ها می تواند شامل آبریزش بینی، عطسه، کاهش انرژی، کاهش اشتها و تب خفیف باشد.

آیا سرفه کنل خود به خود از بین می رود؟

بسیاری از سگ ها در طول زندگی شان به سرفه کنل مبتلا می شوند. این یک عفونت رایج دستگاه تنفسی است که با علائمی مانند سرفه و صداهای خشن همراه است. هرچند ممکن است شدید به نظر برسد اما معمولاً بدون نیاز به درمان خاصی برطرف می شود.

آیا انسان ها می توانند به سرفه کنل مبتلا شوند؟

اگرچه سرفه کنل عمدتاً سگ ها را تحت تأثیر قرار می دهد اما باکتری Bordetella bronchiseptica در موارد نادری می تواند انسان ها را نیز آلوده کند، به ویژه افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند. علائم در انسان ممکن است شامل مشکلات خفیف تنفسی شبیه به سرماخوردگی باشد.

چه بیماری هایی ممکن است با سرفه کنل اشتباه گرفته شوند؟

آنفلوآنزای سگ ها (Canine Influenza) گاهی ممکن است با سرفه کنل اشتباه گرفته شود. اگر مطمئن نیستید که سگ تان به کدام یک مبتلاست، حتماً با دامپزشک مشورت کنید.

چه درمان های طبیعی می توانم برای سرفه کنل به سگم بدهم؟

با توجه به اندازه سگ تان، مقدار کمی عسل (حدود نصف تا یک قاشق چای خوری) می تواند به تسکین گلو و کاهش سرفه کمک کند. خواص طبیعی عسل باعث پوشاندن دیواره گلو می شود که این امر تحریک پذیری را کاهش داده و به آرام شدن سرفه مداوم مرتبط با سرفه کنل کمک می کند.